TEQU (ilustracións)
 |
| Museo Arqueológico Nacional de España (MAN). Foto: TEQU |
De Airas Enxeitado descoñecemos
tanto a súa orixe, non sabemos se esta era portuguesa ou galega, como se
estamos a falar dun xograr ou trobador. De igual xeito existe controversia
sobre se estivo activo na primeira metade do século XIII, ou ben a finais do
mesmo ou principios do XIV. Entre os distintos estudos que enfrontaron a súa
figura só hai conxecturas e pouco máis. Así, por exemplo Resende de Oliveira,
suxire que o “Enxeitado” podía ben indicar: "uma possível deserdação ou
outro qualquer desentendimento familiar". Quen o sabe?
Nós aquí presentamos 3 das súas
cantigas coñecidas e tamén una cuarta (A gram dereito lazerei ) que moitos
autores consideran a súa autoría dubidosa. Nos sen embargo sumámonos a outros
que din que Enxeitado é o seu autor. A razón pola cal inclinámonos por
considerala del é que a temática e a súa disposición argumentativa sigue as
pautas das tres primeiras composicións, tanto pola súa orixinalidade ao
apartarse das comúns representacións distributivas (de amor, etc.) A Enxeitado
en ningunha das súas 4 cantigas podémolo enmarcar en ningunha delas.
 |
| Museo Arqueológico Nacional de España (MAN). Foto: TEQU |
Por outro lado, está ben destacar
a posible aparición da figura celestinesca que séculos despois recollería Fernando
de Rojas na súa obra, "La Celestina". A figura da muller que sirve os
intereses de amor, en Galiza e Portugal recibiría o nome de covilleira como imos de sinalar en un
outro artigo escrito por un dos nosos colaboradores. Este punto, coidamos que
aínda non foi recollido por ningún dos críticos anteriores da obra de
Enxeitado.
A rem que mi a mi
mais valer
devia contra mia senhor
essa mi faz a mi peior
serviç': é
mui gram bem querer
e mui grand'homildade;
nom me vos pod'al apoer,
que seja com verdade,
nem é d'al despagada.
Nunca lh'outro pesar busquei,
senom que lhi quero gram bem,
e por est'em coita me tem,
tal que conselho nom me sei;
se lh'eu mal merecesse,
(o que lhi nom merecerei)
u eu pouco valesse,
nom mi daria nada
 |
| "A rem que mi a mi mais valer". Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa |
- quando m'agora rem nom dá,
que lhi nom sei merecer mal!
O meu serviço nom mi val,
cuid'eu nunca mi bem fará;
mais dig'a seu marido
que a nom guarde de mim já,
ca será i falido,
se mi a tever guardada.
Torto fará, se mi a guardar,
ca nom vou eu u ela é;
e juro-vos, per bõa fé,
des que mi ela fez tornar,
nunca foi aquel dia
que a eu visse, ca pesar
grande lhi creceria;
nem vi a sa malada
 |
| "A rem que mi a mi mais valer". Cancioneiro da Biblioteca Vaticana |
que com ela sol bem estar
e meu mal lhi diria,
ca éste sa privada;
e se me quisess'ajudar,
Elvira bem faria
e de Deus foss'ajudada.
Nunca tam gram coita
sofri
com'ora, quando me quitei
de mia senhor e m'espedi
dela - nunca led'ar andei;
mais atanto conort'end'hei:
sei bem ca lhi pesou de mi,
quando m'eu vim e m'espedi
dela; porque alá nom fiquei,
coita-m'ora por end'assi
que sol conselho nom me sei
senom quanto vos eu direi:
morrer ou tornar u a vi
 |
| "Nunca tan grande coita sufrín". Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa e da Vaticana (dereita) |
bem parecer, que nunca assi
outra dona vi, nem verrei;
nem cobrarei o que perdi;
se a nom vir, nom viverei;
mais agora eu me matei,
porque d'u ela é seí
outra vez; quando me daqui
fui e os seus olhos catei,
sol nẽum
mal nom me senti
e fui logo led'e cantei;
e se a vir, logo guarrei,
ca já per aquesto guari.
Tam grave dia vos eu
vi,
senhor! Tam grave foi por mi
e por vós, que tam gram pesar
havedes de que vos am'eu!
E pois a vós aquest'é greu,
greu vos seri', a meu cuidar,
d'amardes-mi muito, senhor,
[e] eu vós nom; mais nunca assi
será já, mentr'eu vivo for.
 |
| "Tam grave dia vos eu vi". Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa e da Vaticana (centro e dereita) |
E nom foi home atẽes
aqui,
(cousa que eu bem entendi)
que me quiséssedes amar,
nem voss'amor nunca foi meu;
e poilo Deus a mim nom deu,
nem vós, nom me pod'outrem dar;
nem houve
nunca, senhor, bem,
nem sei que
x'est, assi m'avém,
mais sei que en desejei m'al.
E perço meus dias assi,
porque vos eu sempre servi
e sérvio muit'e nom mi val;
mentr'eu poder, [vos] servirei,
mais nunca vos rem pedirei.
A gram dereito
lazerei,
que nunca home viu maior,
u me de mia senhor quitei
[..........................]
e que queria eu melhor
de seer seu vassalo
e ela mia senhor?
 |
| "A gram dereito lazerei". Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa |
E [já] sempre por fol terrei
o que deseja bem maior
daquele que eu receei
- a guisa fize de pastor;
e que queria eu melhor
de seer seu vassalo
e ela mia senhor?
 |
| "A gram dereito lazerei Cancioneiro". Cancioneiro da Biblioteca Vaticana |
E quantas outras donas sei
a sa
beldad'est a maior,
daquela que desejar hei
[e]nos dias que vivo for:
e que queria eu melhor
de seer seu vassalo
e ela mia senhor?