Parménides
TEQU (ilustracións)
 |
| Herma que parece falar de Parménides |
Nas escavacións do sitio arqueolóxico de Velia
en 1966, atopouse o que se ten polo seu busto. Non embargantes, parece
semellarse a outras cabezas esculpidas
do filósofo epicúreo Metrodoro. No mesmo lugar, anos antes, en 1962, atopouse un
piar (herma) ca seguinte inscrición: Parménides, fillo de Pires,Ouliádes,
filósofo da natureza (physikós).
 |
| Velia |
Do seu poema consérvanse 19 anacos. Escrito en
hexámetros, versificación usada polo
común, na poesía épica e na didáctica grega e latina. Empregouse nas principais
epopeas: A Ilíada e A Odisea, A Eneida, etc. Na didáctica: De
rerum natura e As Metamorfoses, etc. O tido do poema aparece en Simplicio e
non é seguro que llo impuxera o autor.
Limiar
ANACO I
Os corceis arrástranme, tan lonxe como o ánimo
arela
me levaron. E unha vez que no renomeado camiño
da Deusa me puxeron, o que leva ao barón
sapiente a través dos poboados,
por alá me conduciron. Por alá levábanme os
xeitosos corceis
tirando do carruaxe; as doncelas indicaban o camiño.
nos cubos do eixo con estridente son renxían
ardendo (acelerado por dúas vertixinosas
rodas, de ambos lados) cando se apresuraban a
escoltar
as doncelas Helíadas, abandonadas xa as
moradas da noite
cara a luz, habendo coas súas mans os veos da
cabeza retirado.
Alá [están] as postas dos carreiros da noite e
do dia
e en torno a elas, lintel e limiar de pedra,
e elas mesmas, etéreas, pechadas por inmensas batentes
follas
das que Dike, a dos múltiples castigos, as
chaves garda de duplo uso.
faláronlle as doncelas con moles palabras
e sabiamente persuadiron a que o encravellado
ferrollo
prontamente das portas lles sacase. E estas da
entrada
o inmenso abismo produciron ao abrirse . Os brónceos
postes nos seus gonzos un tras outro xiraron
de crávellas e pernos guarnecidos. E o través
das portas,
dereito polo camiño, carro e cabalos as
doncelas conduciron.
E a deusa benevolente recibiume; coa súa man
a miña man dereita apañando, con estas
palabras a min se dirixiu:
Mancebo, compañeiro das inmortais contuctoras
!,
Benvido sexas, ti, que a nosa morada chegas,
cos cabalos que te traen
saúde! que non unha má moira che enviou a
seguir
este camiño (pois fose do carreiro dos humanos
está),
senón Themis e Dike. E así terás todo que coñecer,
tanto da ben redonda verdade o corazón imperturbable
como dos mortais os pareceres nos que
verdadeira fidelidade non hai,
e aprenderás tamén isto: como o múltiple
semellante
tiña que facerse aceitabel, penetrando todo
por todas as partes.
ANACO II
Pois ben, eu che direi -coida a túa da palabra
escoitada-
as únicas vías de indagación que se botan de
ver.
A primeira, que é e que non é posíbel non ser,
de persuasión é carreiro (pois á verdade
segue).
A outra, que non é e que é necesario non ser,
un carreiro, che digo, enteiramente impracticábel.
Pois non coñecerías o non ente (non é facedeiro)
nin dici-lo poderías en palabras.
ANACO
III
...pois o mesmo é intelixir e ser.
ANACO
IV
Pero olla: o ausente está á vez firmemente
presente para o noûs,
porque [o noûs]
non apuntará o ente da súa conexión co ente,
nin espallado por todas partes e de todos os
modos segundo unha orde,
nin reunida en sólida consistencia.
ANACO V
Indiferente é para o meu por onde comece, pois
alá retornarei de novo.
ANACO
VI
Necesario é dicir e intelixir que o ente é.
Pois é ser
pero nada non é. Intímoche a que todo isto
penses.
E primeiro desta Vía de indagación eu te aparto,
pero entón tamén daquela por onde os mortais
que nada saben
van errantes, bicéfalos: pois o desconcerto
nos seus
peitos dirixe o errabundo noûs. Arrastrados,
xordos á vez que cegos, estupefactos, masas
indecisas
para quen ser e non ser son o mesmo
e non o mesmo, e o carreiro de todo é
revertinte.
 |
| Fresco de Pompeia |
ANACO
VII
Pois nunca isto dominarás: ser os non entes.
Aparta teu pensamento desta Vía de indagación;
nin o costume da experiencia adquirida che
force por ela
a axitar o ollo sen vista e o ouvido estourante
e a lingua; mais discirne co logos o polémico
reproche
por min expresado.
ANACO
VIII
Un só dicir aínda como vía
fica: que é. Por esta vía hai signos
distintivos
moitos: que o ente inxénito e imperecedoiro é.
porque é único, imperturbable e sen fin.
Non era algunha vez, nin será, pois agora é,
toda á vez.
un só, compacto. Pois, o que nacemento lle
buscarás,
como, de onde medrou? Non che deixo "do
non ente"
dicir nin intelixir, pois nin dicíbel nin intelixíbel
é que non é. E que necesidade o habería
impelido
despois o entes, se comezou da nada, a chegar
a ser?
E así ou o todo ser é necesario ou non [ser].
Nin xamais do non ente permitirá a forza da
persuasión
que cheguei a ser algo xunto a el. polo cal nin
chegar a ser
nin deixar de ser permitiu Dike, soltando
cadeas
senón cas retén. A decisión sobre isto
consiste no seguinte:
é ou non é. Pero xa está decidido, como [é]
necesidade,
que unha [das vías] é impensábel, sen nome
(porque non é verdadeiro
camiño), en troco, a outra é e é xenuína.
Como podería despois deixar de ser os entes?
Como chegaría ser?
Se chegou a ser, non é, nin tampouco se vai
ser algunha vez.
E así se extingue a xénese e ignota [é] a
ruína.
Nin tampouco é divisible, porque é enteiro
igual.
Nin é algo mais por aquí, que lle impediría
ser compacto,
nin menos, pois está enteiramente pleno do
ente.
E así é enteiro compacto. Pois o ente confina
co ente.
Pero imóbel nos limites de inxentes vínculos
é, sen principio, sen cesación, pois xénese e
ruína
moi lonxe foron apartados; expulsounos a
firmeza verdadeira.
O mesmo no mesmo permanecendo en se mesmo xace,
e así firmemente aí mesmo fica. Pois a
poderosa Ananke
O retén en vínculos do limite, que o pecha en
torno:
polo cal, é divina disposición que o ente non
é consumado,
porque non é indixente; en troco, se fose o
non ente, de todo carecería.
O mesmo é o intelixir e aquilo e aquilo polo cal
o intelixir é.
Pois non sen o ente, do que depende, unha vez
expresado,
atoparás o intelixir. Pois nada é nin será
fora dos entes; posto que Moira o atou
a ser enteiro e imóbel. E así todo será nome
cando os mortais estabeleceron, confiando ser
verdadeiro:
chegar a ser e deixar de ser, ser e non [ser],
e mudar de lugar e variar a cor esplendente.
Pero por ser limite extremo, é perfecto
de todas partes, semellante á masa de ben
redonda esfera,
equilibrado do centro a todas partes. Pois
nada maior
nin nada menor pode ser por aquí e por alá,
pois nin o non ente é, que puidese impedirlle
atinxir
a igualdade, nin o ente, para que fose de ente
mais aquí e menos alá, pois todo enteiro é
incólume.
E sendo por todas parte a se mesmo igual,
comparece igualmente nos seus limites.
Con isto acabo para ti o logos fiable e o
pensar
en torno á verdade. Dende aquí os pareceres
mortais
aprende, escoitando a orde enganosas das miñas
palabras.
Lembraron dar forma a dúas formas,
para ambas unha só non é necesario, no que
errados están.
Separen as contrarias pola súa feitura e
puxeron sinais
que os apartan entre si, aquí da lapa lume
etéreo,
suave, lixeiro, a si mesmo en todas partes
idéntico,
ao outro non idéntico. Mais tamén aquilo
que se lle opón: escura noite, de espesos e
pesados trazos.
Toda esta aparente ordenación expóñoche
para que ningún xuízo de mortais che adiante.
ANACO IX
Pero xa que todo foi luz e noite nomeado
e estás, Segundo as súas propias calidades
[foron atribuídas] a tales ou cales cousas
todo cheo está, á vez, de luz e de noite
invisíbel,
ambas iguais, porque nada hai allende estas dúas.
ANACO X
Coñecerás a natureza etérea e no éter todos
os signos, e do resplandecente sol, enxebre
facho, as obras devastadoras, e de onde chegou
a ser.
E as circulantes obras pescudarás da lúa de
redondo eixo
e a súa orixe. Coñecerás o ceo que retén
[todo] en torno,
de onde emerxeu e como o forzou impelente
Ananke a reter os limites dos astros.
ANACO XI
Como terra, sol e lúa
e éter común e celestial Vía Láctea e Olimpo
extremo e forza ardente dos astros, foron
impelidos
a chegar ser.
ANACO XII
Os anhelos máis estreitos enchéronse de lume
sen mestura,
os seguintes, de noite; e de entre ambos proxéctase
porción de lapa.
E no meio destes, a deusa que todo o dirixe,
pois en todas partes rexe o doloroso nacemento
e a mestura,
enviando ao masculino o feminino para se mesturar
e, á súa vez, contrariamente,
o masculino ao feminino.
 |
| Aúriga. S. VI a. C. |
ANACO XIII
Primeiro de todos os deuses a Eros inventou.
ANACO XIV
Relucindo, en torno á terra, errante, allea
luz.
ANACO XV
Sempre inquisidora ollando cara os lóstregos
do sol.
ANACO XVa
[A terra é] enraizada na auga
ANACO XVI
Pois ao modo como cada cal ten a mestura de
moi extraviados membros
así o noûs
está a disposición dos homes. Pois o mesmo
é o que reflexiona, natura de membros para os
homes,
para todos e para todo. Pois o máis é o
pensamento.
ANACO
XVII
á dereita os mozos, á esquerda as doncelas...
ANACO XVIII
Cando a muller e o home mesturan xuntos
sementes de Venus,
nas veas a conformadora forza, de sangues
diversos procedente,
gardando un xusto equilibrio, plasma corpos
ben dispostos.
Pero se, ao mesturarse as sementes, as forzas
pugnan
sen facer unha só, mesturados os corpos,
funestas
resultarán pola súa dupla semente o nacente
sexo.
ANACO XIX
Así, pois, emerxeron, segundo o semellar,
estas cousas e agora son,
e, a partir de aquí, tendo madurado, acabarán.
A todo os homes impuxeron nome cruño para cada
cal.
Manoel Toural Quiroga, tradutor