A ciencia tamén soña: sobre a linguaxe do saber e a necesidade de dicir

Elsa Riol
Istan Die (ilustracións)

Desde o silencio imposto das normas científicas até a liberdade dos vieiros da palabra, este texto propón unha travesía semellante á dun río que busca o seu curso entre coutos e leiras.
Porque tamén o pensamento precisa falalo como Rosalía falaba a dor: con forma, con verdade, sen cancelas.Escribir. Ese xesto primeiro do que busca comprender o mundo. Mais cando se escribe dende a ciencia, cando a linguaxe se pon ao servizo do coñecemento, o xesto muda. Vólvese máis coidadoso, máis contido. Como se a verdade, para ser escoitada, tivese que falar en voz baixa e vestir roupa neutra. Como se dicir algo certo implicase renunciar a dicilo con beleza.
 
Calquera persoa que se adentra nos vieiros da investigación descobre axiña os seus lindes: palabras autorizadas, formas impostas, tons impersoais. Ensínaselle que a primeira regra do saber é calar o “eu”, que a emoción debe deixar paso ao método, que o pensamento debe avanzar en liña recta, sen se deter en imaxes, dúbidas nin preguntas demasiado humanas.
 
E con todo, no saber hai sempre unha fenda. Unha fisura pola que se coan o desexo, a incerteza, a necesidade de nomear. Porque investigar tamén é un acto íntimo. Que é a ciencia, se non un xeito de consolo, de rebeldía, un diálogo co descoñecido? Non nace acaso todo descubrimento dunha pregunta que nos doe ou nos fascina?
 
A linguaxe científica —esa que presume de neutralidade, que se arma de exactitude e recea da metáfora— esquece ás veces que foi inventada por seres de carne e pensamento. Mesmo os números, se os escoitamos ben, teñen un ritmo, un latexar.

 

Non hai verdade sen forma. E a forma, por moito que pretenda ser fría, treme baixo o peso do que transporta. Por iso, escribir ciencia sen deixar espazo para a expresión é como pedirlle ao lume que non dance, ao río que non reborde. O pensamento necesita palabras que o conteñan, si, pero tamén que o liberen.
 
Iso que moitos chaman “subxectividade” non é unha ameaza ao rigor, senón testemuña dun pensamento que se implica. Escribir con claridade non significa escribir sen alma. A claridade pode ser luminosa sen ser plana; pode acoller poesía sen perder precisión. Non se trata de adornar, senón de entender que a forma tamén é fondo, e que o modo de dicir transforma o que se di.
 
Hai quen o sabe. Hai quen se atreve a dicir “eu” sen culpa, a escribir dende a responsabilidade e non dende o borrado. Hai quen entende que unha hipótese nace tamén do abraio, que unha teoría pode construírse coa exactitude dunha fórmula e a resonancia dun verso.
 
O discurso académico non ten por que ser unha gaiola. Pode ser unha ponte, un corpo, unha partitura. Pode chamar á imaxinación sen traizoar a lóxica. Pode conter cifras sen perder emoción. Porque, no fondo, o coñecemento non é só arquivo: é escena, é voz, é pregunta.
 
Escribir para saber tamén é escribir para vivir. Para nomear o mundo e habitalo con outras e con outros. Que a ciencia fale, si. Pero que fale tamén como quen ama: con precisión, con entrega, mais sen medo á beleza.